Opinia MEN zakwestionowała możliwość równoległego nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej i jako języka niemieckiego jako obcego. Prawo jednak nie zabrania takiej praktyki.

Opinia Dyrektor Departamentu Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej z 15 marca 2018r. zakwestionowała dotychczas obowiązującą, wcześniejszą interpretację prawną MEN pozwalająca na równoległe nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej jak i jako języka obcego. W efekcie powstało wielkie zamieszanie związane z organizacją nowego roku szkolnego, gdzie szkoły organizujące naukę języka mniejszości narodowej niemieckiej zmuszane są do organizowania dla uczniów mniejszości niemieckiej zajęć innego języka obcego niż język niemiecki. Innym efektem są spotkania w niektórych szkołach z rodzicami, gdzie rodzice są zachęcani do wycofania wniosków o nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości. Opinia MEN wywołała ogromne poruszenie przede wszystkim wśród rodziców, nauczycieli, ale także wśród samorządowców oraz członków mniejszości niemieckiej. Zakwestionowanie dotychczasowych praktyk wywołał chaos organizacyjny, charakteryzujący się przede wszystkim tym, że w jednych placówkach (np. w wygaszanych gimnazjach) dotychczasowa praktyka jest akceptowana przez opiniujących arkusze organizacyjne Kuratorów Oświaty, a w innych przypadkach (przede wszystkim w szkołach podstawowych) są do niej zgłaszane uwagi.

Przedstawiciele Mniejszości Niemieckiej, Przewodniczący TSKN Rafał Bartek oraz poseł Ryszard Galla spotkali się zarówno z Minister Edukacji Narodowej panią Anną Zalewską, Panem Wiceministrem Maciejem Kopciem jak i pracownikami Ministerstwa, jednakże choć spotkania wydawały się konstruktywne, w ostateczności nie przyniosły rozwiązania sytuacji. Zarówno Pani Minister jak i Pan Wiceminister przy okazji tych spotkań podkreślali, że to dyrektorzy szkół i Kuratorzy są odpowiedzialni za ostateczną interpretację prawa.

W związku z powyższym Mniejszość Niemiecka zwróciła się do prawników o wydanie opinii we wskazanym zakresie, wskazując przy tym, że litera prawa w tym zakresie nie uległa zmianie. Opinie przekazano zainteresowanym wójtom, burmistrzom czy przedstawicielom szkół. 

Jak wskazuje opinia prawna Biura Analiz Sejmowych: „Żaden z przepisów nie przewiduje, że język mniejszości nie może być jednocześnie nauczany jako język nowożytny. Co więcej, cele nauczania tych języków, sposób nauczania, a nawet podstawa prawna są diametralnie różne.”

W swojej opinii prof. dr hab. Grzegorz Janusz pisze: „(…) Mając na uwadze że podstawy prawne w zakresie nauczania języka niemieckiego jako języka ojczystego oraz nauczania języka niemieckiego jako nowożytnego języka obcego różnią się wyraźnie i spełniają także wyraźnie różne cele interpretacja przyjęta w przedmiotowym piśmie Dyrektor Departamentu Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 15 marca 2018 roku byłaby bezzasadna tylko w przypadku prowadzenia całego procesu nauczania w języku niemieckim. W sytuacji, gdy nauczanie języka niemieckiego jako języka własnego uczniów należących do mniejszości niemieckiej prowadzone jest wyłącznie jako dodatkowe nauczenie taka interpretacja nie uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawnych. (…)

W tym stanie rzeczy należy przyjąć że interpretacja ujęta w przedmiotowym piśmie Dyrektor Departamentu Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 15 marca 2018 roku stanowi ograniczenie praw uczniów należących do mniejszości niemieckiej i nie powinna być stosowana w praktyce.”

Z opinii prawnej Kancelarii Prawniczej Radców Prawnych s.c. Arkadiusz Wytrwał, Waldemar Piontek, Piotr Szyndzielorz wynika: „Zakładając racjonalności ustawodawcy należy przyjąć, że skoro w innych przypadkach poza przywołanym przepisem dotyczącym egzaminu maturalnego nie wprowadził jasnych zakazów uniemożliwiających dodatkową nauka języka mniejszości równocześnie z obowiązkową nauką nowożytnego języka obcego będącego zarazem językiem tej mniejszości, to jakkolwiek interpretacja podejmująca próba uwiedzenia takiego zakazu nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach tym bardziej że dodatkowa nauka języka mniejszości jest przywilejem nadanym przepisami rangi ustawowej i ograniczenie tego uprawnienia mogłoby nastąpić wyłącznie w takiej samej formuły formie.”

Interpretacja prawa w wyżej wspominanym zakresie powinna być jasna i jednoznaczna dla wszystkich zainteresowanych (szkół, Kuratoriów, samorządów), zaś stosowane rozwiązania powinny mieć na względzie jak najlepszą realizację zapisów ustawowych dotyczących edukacji mniejszości. W przypadku konkretnie mniejszości niemieckiej, która w wielu regionach tradycyjnie zamieszkiwanych przez tę mniejszość aż do roku 1989 borykała się z zupełnym zakazem nauczania tego języka i używania go w przestrzeni publicznej. Sytuacja, w której członkowie tejże mniejszości mają nie tyle do czynienia z pielęgnacją, co o wiele bardziej z „odtwarzaniem” tego języka powoduje, że każda forma dostępu ale i wyboru tego języka powinna pozostać dopuszczalna. Przepisy rozdzielają bowiem w sposób czytelny i klarowny edukację języka mniejszości od edukacji języka obcego nowożytnego poprzez odrębne podstawy programowe. Wybór zaś, zarówno języka obcego jak i ewentualnej nauki języka mniejszości leży dzisiaj po stronie rodziców i opiekunów prawnych dzieci. Ograniczanie tego wyboru jest w naszej opinii niedopuszczalne i nie powinno mieć miejsca.