Drodzy członkowie mniejszości niemieckiej w Polsce,

po raz kolejny nadszedł czas, aby spojrzeć wstecz na miniony rok i dokonać podsumowania najważniejszych wydarzeń i sukcesów, ale także trosk i wyzwań, z którymi mieliśmy do czynienia w społeczności mniejszości niemieckiej. Jednocześnie jest to również okazja do przyjrzenia się wyzwaniom, które czekają nas w nadchodzącym roku.

Rok 2024 był czasem bardzo pracowitym i obfitującym w wydarzenia. Do najważniejszych sukcesów możemy zaliczyć powrót trzech godzin tygodniowo języka niemieckiego jako języka mniejszości w szkołach od 1 września 2024 roku. Dyskryminacja rozpoczęła się w 2022 roku, kiedy to liczba godzin została zredukowana z trzech do zaledwie jednej. W ciągu tych dwóch lat przedstawiciele mniejszości niemieckiej podejmowali wiele działań mających na celu zmianę tej decyzji, aby móc powrócić do „normalności”, czyli sytuacji, w której nasze dzieci mają takie same prawa jak dzieci z innych mniejszości. Nadzieję przyniosły wybory parlamentarne w Polsce pod koniec 2023 roku. Konstruktywne rozmowy z nowym rządem zaowocowały powrotem języka niemieckiego jako języka mniejszości do szkół zgodnie ze starymi regulacjami. Położyło to kres dwuletniej dyskryminacji około 60 000 dzieci z mniejszości niemieckiej. Pomimo przywrócenia trzech godzin w szkołach, konsekwencje poprzedniego rozporządzenia będą odczuwalne jeszcze przez bardzo długi czas. Jesteśmy coraz bardziej zaniepokojeni jakością nauczania, ale także brakiem nauczycieli, który stał się poważnym problemem w wielu szkołach, ponieważ niektórzy nauczyciele musieli zmienić swój przedmiot nauczania. Decyzje nowo wybranego polskiego rządu przyczyniły się również do tego, że dwaj przedstawiciele mniejszości niemieckiej w Komisji Wspólnej Mniejszości Narodowych i Etnicznych po dwóch latach nieobecności wznowili udział w pracach tego gremium.

Pomimo wszystkich trudności w obszarze językowym, inicjatywy podejmowane przez organizacje mniejszości niemieckiej są tym bardziej godne uwagi.

Do regularnie realizowanych działań należą kursy sobotnie i Deutsch AG, a także małe projekty realizowane w ramach inicjatyw takich jak Deutsch vor Ort czy Ożywienie domów spotkań. Ich realizacja stanowi cenny wkład w promowanie języka i kultury niemieckiej oraz integrację wśród społeczności. Oprócz tych projektów dużą wagę przywiązuje się również do upamiętniania wydarzeń z przeszłości. Różne uroczystości upamiętniające organizowane przez ZNSSK i inne organizacje Mniejszości Niemieckiej mają na celu zwiększenie świadomości dotyczącej historycznych doświadczeń mniejszości.

7 kwietnia 2024 roku odbyły się w Polsce wybory samorządowe, w których aktywny udział wzięli również członkowie Mniejszości Niemieckiej w Polsce. Tradycyjnie najaktywniejsi pod tym względem byli członkowie z województwa opolskiego, którzy jednak po raz pierwszy nie kandydowali z komitetu mniejszości, lecz startowali w szerszej formacji pod nazwą Śląskich Samorządowców. Formuła ta, będąca jednocześnie ryzykownym przedsięwzięciem, ostatecznie doprowadziła do sukcesu i tym samym przedstawiciele Mniejszości Niemieckiej reprezentowani są obecnie na wszystkich szczeblach polityki regionalnej w województwie opolskim. Funkcję Wicemarszałka i Przewodniczącego Sejmiku Województwa Opolskiego zajmują właśnie przedstawiciele Śląskich Samorządowców.

15 maja Marszałek Sejmu Szymon Hołownia mianował Ryszarda Gallę na stanowisko doradcy ds. mniejszości narodowych i etnicznych. To wielki sukces nie tylko dla Niemców, ale także dla wszystkich mniejszości mieszkających w Polsce.

2 lipca w Warszawie po raz pierwszy po sześcioletniej przerwie odbyły się polsko-niemieckie konsultacje międzyrządowe. Nasza społeczność niemiecka została również wymieniona w Planie Działania podpisanym przez oba rządy. W dokumencie tym mowa jest między innymi o tym, że Polsko-Niemiecki Okrągły Stół, który powołano w 2010 roku w celu zajmowania się sprawami mniejszości niemieckiej w Polsce i Polaków w Niemczech, ma ponownie powrócić do życia w nowej formule.

We wrześniu wiele regionów Polski musiało zmagać się z poważną powodzią, która spowodowała ogromne zniszczenia. Wśród poszkodowanych znaleźli się także przedstawiciele Mniejszości Niemieckiej.  W obliczu tej tragedii organizacje Mniejszości Niemieckiej uruchomiły zbiórkę pieniędzy i darów na rzecz powodzian. Nie zabrakło również wolontariuszy, którzy udali się na tereny dotknięte powodzią, aby pomóc na miejscu i wesprzeć poszkodowanych.

Rok 2024 był również rokiem wyjątkowych jubileuszy. Świętowaliśmy wieloletnie partnerstwo między ZNSSK a Związkiem Wypędzonych w Turyngii. Ta 30-letnia współpraca umożliwiła niemieckiej społeczności istotne wsparcie w dziedzinie edukacji. Powody do świętowania miało również Stowarzyszenie Pro Liberis Silesiae oraz Zespół Szkolno-Przedszkolny w Raszowej w gminie Tarnów Opolski, które od 15 lat wspierają uczniów w ich rozwoju edukacyjnym. Związek Śląskich Kobiet Wiejskich oraz Nidzickie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej również obchodziły swoje okrągłe rocznice, podczas których członkowie mogli podsumować imponujące 30 lat działalności.

Minęło również 15 lat od wejścia w życie w Polsce Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych. Karta ma m.in. ogromne znaczenie dla działalności mniejszości niemieckiej w Polsce i w Europie, gdyż oferuje odpowiednie rozwiązania i konkretne wytyczne dla ochrony i rozwoju języka mniejszości. To także 20 lat od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, co jest szczególnie ważne dla Mniejszości Niemieckiej, ponieważ od tego czasu tworzymy europejską rodzinę z Republiką Federalną Niemiec i innymi krajami.

W nadchodzącym 2025 roku będziemy obchodzić kolejne rocznice, w tym 80. rocznicę Tragedii Niemców na Wschodzie, znaną również w województwie śląskim i opolskim pod określeniem Tragedii Górnośląskiej. Wydarzenie to upamiętnia morderstwa, gwałty, rabunki, aresztowania, wypędzenia, osadzenia w obozach pracy i deportacje. Wiele osób straciło życie, a wiele zmuszonych było dalej żyć z tym bolesnym doświadczeniem. Aby upamiętnić ofiary, organizacje Mniejszości Niemieckiej zaplanowały z tego powodu różne wydarzenia, które będą odbywać się przez cały rok.

Ponadto świętować będziemy 20-lecie uchwalenia ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Reguluje ona kwestie związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych, zachowaniem i rozwojem języka regionalnego, obywatelską i społeczną integracją członków mniejszości narodowych i etnicznych oraz sposobem realizacji zasady równego traktowania.

Wiele stowarzyszeń mniejszości niemieckiej, które powstały zaraz po przemianach ustrojowych, obchodzić będzie swoje 35-lecie. Należą do nich dwie największe organizacje wojewódzkie – TSKN Opole i TSKN Województwa Śląskiego.

Przed nami więc rok obfitujący w wydarzenia nie tylko społeczno-kulturalne, ale także polityczne. W Niemczech odbędą się wybory do Bundestagu, w których głosować będą mogli również Niemcy mieszkający w Polsce. Wyniki tych wyborów będą odczuwalne nie tylko w Niemczech, ale także w innych krajach europejskich, w tym w Polsce. Korzystając z okazji, chciałbym zachęcić wszystkich, którzy posiadają ważny niemiecki paszport lub dowód osobisty, do wzięcia udziału w tych wyborach. W Polsce w maju najprawdopodobniej odbędą się wybory prezydenckie. Wybory te są również niezwykle ważne dla nas, ponieważ wiele zależy od prezydenta w Polsce, o czym wielokrotnie przekonaliśmy się w ostatnich latach. Tutaj również musimy pozostać aktywni i wziąć w nich udział.

Na koniec chciałbym podziękować wszystkim członkom organizacji Mniejszości Niemieckiej w Polsce za ich pracę i zaangażowanie. Minione lata pokazały nam, że najważniejsze jest, abyśmy pozostali aktywni i dbali o naszą tożsamość, język i kulturę. Obecna sytuacja polityczna w Polsce otworzyła dla nas pewne „okna możliwości”, które możemy wykorzystać tylko wtedy, gdy pozostaniemy aktywni.

W nowym roku życzę nam wszystkim wiele radości z pracy dla i z Mniejszością Niemiecką. Cieszę się z każdej aktywności naszych organizacji, szczególnie tych, w których zaangażowana jest również młodzież. Bądźmy nadal odważni, ponieważ jest warto. Życzę Państwu Szczęśliwego Nowego Roku!

Rafał Bartek

Przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce