List otwarty Zastępcy Przewodniczącego Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce w związku z rozpoczęciem nowego roku szkolnego 2020/2021 

Szanowni Państwo, drodzy Członkowie Mniejszości Niemieckiej, drodzy Sympatycy Mniejszości Niemieckiej, Drodzy rodzice dzieci uczących się języka niemieckiego jako języka mniejszości, drodzy nauczyciele, 

1 września rozpoczęliśmy nowy rok szkolny, który z różnych powodów będzie inny od  dotychczasowych. Pandemia Koronawirusa zmieniła nasze życie, zmusiła nas niejednokrotnie do podejmowania nowych zadań, szukania nowych rozwiązań. Szczególnym wyzwaniem stała się dla dzieci, rodziców i nauczycieli. Edukacja, która  z dnia na dzień musiała się odnaleźć w nowych warunkach. Mając świadomość tego, jak ważną rolę odgrywa ona w życiu naszych dzieci chyba wszyscy zakończyliśmy poprzedni rok szkolny z poczuciem pewnego niedosytu. Mamy bowiem świadomość, że nie zawsze rodzic był w stanie zastąpić nauczyciela, a zajęcia online nie zastąpią zajęć w sali szkolnej i spotkań nauczyciel-uczeń. 

Również dla edukacji językowej, w tym nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej był, to trudny rok, gdyż na problemy opisane powyżej nałożyła się dodatkowo kwestia wejścia w życie nowej interpretacji Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN) ograniczającej dostęp dzieci do nauczania języka niemieckiego w klasach 7 i 8 szkoły podstawowej. Warto w tym miejscu przypomnieć, że według danych MEN w roku szkolnym 2019/2020 języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w Polsce uczyło się w przedszkolach 7.166 dzieci w 145 placówkach,
w szkołach podstawowych 51.513 uczniów w 591 placówkach, w liceach ogólnokształcących
83 uczniów w 3 placówkach, w technikach 14 uczniów w 1 placówce, w szkołach branżowych
I stopnia 74 uczniów w 4 placówkach. Mimo, iż te liczby ciągle obrazują niemałą skalę edukacji języka niemieckiego jako języka mniejszości w szkołach podstawowych, to martwi fakt, że po edukacji prowadzonej na szeroką skalę na tym poziomie język mniejszości  nie posiada adekwatnej kontynuacji na poziomie ponadpodstawowym. Główną przeszkodę stanowią w tym zakresie rozwiązania prawne (na przykład dotyczące egzaminu maturalnego), na które organizacje mniejszościowe od wielu lat wskazują. Do tych trudności dochodzi aktualnie fakt, że edukacja języka niemieckiego jako języka mniejszości w przeważającej ilości szkół podstawowych kończy się
na etapie 6 klasy, co związane jest z niekorzystną interpretacją MEN odnośnie edukacji języka niemieckiego w klasach 7 i 8. 

Mamy świadomość tego, jak ważną rolę dla społeczności mniejszościowych, ale i dla całych regionów zamieszkiwanych przez daną mniejszość, odgrywa znajomość języka mniejszości. Dlatego w dalszym ciągu będziemy zabiegać nie tylko o, niwelowanie tych barier , ale także o takie istotne zmiany
w systemie oświaty, które doprowadzą wreszcie do realizacji postanowień ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej Karty Języków Regionalnych i Mniejszościowych. Wszystko z myślą o dzieciach, których rozwój powinien dla każdego stanowić priorytet. 

Mimo opisanych powyżej ograniczeń formalnych i praktycznych, z którymi przyszło nam się zmierzyć w nowym roku szkolnym cieszymy się, że po sukcesie zajęć pozalekcyjnych dla najmłodszych
w postaci popularnych Samstagskurse, udało nam się pozyskać środki projektowe na językowe zajęcia pozalekcyjne dla klas 7 i 8 szkoły podstawowej. Projekt skierowany do tej grupy wiekowej nosi nazwę Deutsch AG i ma pomóc w rozwoju językowym dzieci, którym został ograniczony dostęp do edukacji języka niemieckiego w formie szkolnej. Realizacja tego projektu stała się możliwa dzięki decyzji Rządu Niemieckiego o przeznaczeniu dodatkowych środków na wsparcie Mniejszości Niemieckiej w Polsce.

Nauczanie języka niemieckiego nie powinno zamknąć się tylko w szkołach. Tak jak dla każdej mniejszości narodowej, tak i dla naszej  grupy niezwykle istotne jest wyrobienie sobie nawyku posługiwania się językiem niemieckim w codziennych sytuacjach. Dlatego  wielki nacisk położyliśmy na rozwój wyjątkowych projektów edukacyjnych, skierowanych do wszystkich grup wiekowych, które możemy realizować głównie dzięki wsparciu rządu niemieckiego. 

W bieżącym roku kalendarzowym Niemieckie Towarzystwo Oświatowe we współpracy ze Związkiem Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych rozpoczęło również realizację kolejnego projektu edukacyjnego pod tytułem LernRAUM.pl, który stawia sobie za cel edukację językową poprzez różne formy dla dorosłych członków społeczności Mniejszości Niemieckiej. Już dzisiaj zachęcam do śledzenia strony internetowej projektu i profilów projektu w mediach społecznościowych.

Ważną placówką wpierającą edukację mniejszościową w Polsce będzie w przyszłości powstające
w Opolu Centrum Dokumentacyjno-Wystawiennicze Niemców w Polsce. Placówka, która stanowi realizację postanowień polsko-niemieckiego Okrągłego Stołu, będzie docelowo stanowić miejsce poznawania historii Niemców w Polsce i miejsce spotkań Większości z Mniejszością poprzez projekty edukacyjne. Do końca roku 2020 będą trwały prace remontowe związane
z przystosowaniem budynku na cele Centrum a w 2021 mają rozpocząć się prace nad wystawą stałą dotyczącą historii i współczesności Niemców w Polsce. 

Kolejnym ważnym projektem, który również dzięki wsparciu rządu niemieckiego w roku 2020 nabrał nowych ram jest Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej. Centrum od kilku lat funkcjonowało już jako niewielki projekt Domu Współpracy Polsk-Niemieckiej, ale od tego roku rozpoczęło swoją samodzielną działalność jako osobne stowarzyszenie. Głównym celem Centrum jest badanie
i odkrywanie historii, dziedzictwa ale i współczesności Niemców w Polsce. Już dzisiaj w magazynach Centrum znajdujących się w siedzibie Centralnej polsko-niemieckiej Biblioteki Eichendorffa w Opolu gromadzone są dokumenty i artefakty mające znaczenie dla tej społeczności.

Podsumowując chcielibyśmy więc wskazać, iż  mimo różnych przeciwności  warto pamiętać jak wiele zależy od nas samych, jak wiele może zależeć od naszego zaangażowania, od tego ile każdy z nas
z osobna, ale i wspólnie razem przekażemy kolejnemu pokoleniu. Dlatego dziękujemy uczniom i ich rodzicom, że wybierając nauczanie języka niemieckiego podkreślają znaczenie tego języka i związanej z nim kultury w ich rodzinach i ich konkretnym życiu.  Dziękujemy też serdecznie każdemu nauczycielowi języka niemieckiego, każdemu dyrektorowi placówki, gdzie ten język jest nauczany, za to codzienne wsparcie, za tę życzliwość dla tych, którzy o tą edukację zabiegają. Dziękujemy za to, że się doskonalicie, za to, ze korzystacie z oferty programu NIWKI prowadzonego przez Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji, ale i za to, ze korzystacie z oferty edukacyjnej, uzupełniającej edukację przedszkolną i szkolną oferowaną przez Niemieckie Towarzystwo Oświatowe, Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Towarzystwa Społeczno-Kulturalne Niemców, i innych. Dziękujemy Wójtom i Burmistrzom za wspieranie edukacji mniejszościowej w podległych wam placówkach oświatowych! Pokonując przeciwności i podejmując nowe wyzwania pamiętajmy, że zawsze robimy to mając na względzie dobro dzieci! Dzieci, dla których znajomość języka niemieckiego stanowi zarówno element odkrywania własnej tożsamości, kontynuacji tożsamości swych rodzin,  ale też i otwiera na postrzeganie innych kultur i języków. 

Życząc Państwu przede wszystkim zdrowego nowego roku szkolnego pozostaję,

z wyrazami szacunku

Rafał Bartek

Zastępca Przewodniczącego Związku Niemieckich Stowarzyszeń  Społeczno-Kulturalnych w Polsce