FUEV Kongress 2016 Wroclaw/Breslau 19.05.2016

Rafał Bartek- Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości

Temat:  „Sytuacja mniejszości w Polsce oraz bilans otwarcia, przykłady uczestnictwa w życiu politycznym”

Szanowni Państwo, drogie Panie i drodzy Panowie,

jest mi niezmiernie miło, iż mogę dzisiaj, jako przedstawiciel organizatorów oraz Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości, przedstawić Państwu po krótce aktualną sytuację i najważniejsze problemy – wyzwania stojące przed mniejszościami żyjącymi w Polsce. Na początku chciałbym zaznaczyć, iż Komisja Wspólna, której od 2012 roku mam zaszczyt współprzewodniczyć, została utworzona jesienią 2005 roku po wejściuw życie 6 stycznia 2005 Ustawy o mniejszościach. Sama ustawa jak i Komisja obchodziły w 2015 roku 10 letni jubileusz swego funkcjonowania. To z kolei, jak również fakt zmiany władzy w Polsce stanowiło dla nas- społeczności mniejszościowych świetną okazję do stworzenia swoistego dokumentu podsumowującego te 10 lat, ale przy tym przede wszystkim wskazującego na wyzwania na przyszłość. Dokument ten nazwaliśmy bilansem otwarcia i został on w marcu tego roku przekazany stronie rządowej. Pozwólcie Państwo więc, iż kolejną część mego wystąpienia poświęcę właśnie na omówienie najważniejszych tez tego dokumentu:

I tak do najważniejszych zagadnień omówionych w dokumencie należą:

1. Oświata mniejszości

Oświata jest jedną z najważniejszych dziedzin służących zachowaniu tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Obecny system stwarza teoretycznie szerokie możliwości nauczania języków mniejszości, wymaga jednak istotnych modyfikacji, aby duże środki z budżetu państwa przeznaczane na ten cel były wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem.

• Wydatkowanie zwiększonej subwencji na realizację zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym zgodnie z jej przeznaczeniem oraz potrzebami placówek realizujących nauczanie języków mniejszości

Wnioskujemy o uregulowania prawne określające zakres zadań, jakie organy prowadzące szkoły publiczne powinny finansować ze zwiększonej subwencji oświatowej na realizację zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Uważamy też, że wykorzystanie środków przeznaczonych na realizację tych zadań powinno być monitorowane przez organy kontrolne państwa.

• Wydawanie podręczników do nauczania języka mniejszości oraz przedmiotów własna historia i kultura oraz geografia

W przypadku niektórych mniejszości istnieją poważne braki w podstawowych podręcznikach do nauczania języka mniejszości oraz własnej historii i kultury, a także geografii. Koszty napisania i wydania podręcznika zwracane są przez stronę rządową dopiero po zatwierdzeniu podręcznika do użytku szkolnego przez MEN. Wydanie podręcznika przez organizacje mniejszości związane zaś jest z obciążeniem finansowym, jakiego organizacje mniejszości nie są w stanie udźwignąć. Finansowanie prac nad podręcznikiem na etapie jego powstawania umożliwiłoby sprawne przygotowanie i wydanie brakujących podręczników.

• Składanie i wycofywanie wniosków o nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego

Uregulowania wymaga kwestia wycofywania wniosków o nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego. Obecne uregulowania prawne dają możliwość wycofania wniosku przez rodzica w każdej chwili w trakcie roku szkolnego. Prowadzi to w niektórych przypadkach do szeregu komplikacji związanych z organizacją pracy szkoły, zatrudnianiem nauczycieli i prowadzeniem dokumentacji szkolnej.

• Zmiany w procedurach zdawania egzaminu maturalnego w odniesieniu do języka mniejszości

Obecne procedury maturalne uniemożliwiają uczniom uczącym się języka mniejszości wybór tego języka jako obowiązkowego języka nowożytnego zdawanego w ramach przedmiotów obowiązkowych na egzaminie maturalnym. Uczniowie należący do mniejszości narodowych zobligowani są do zdawania jednego dodatkowego egzaminu maturalnego (z języka mniejszości), który ma niewielki wpływ na dalsze perspektywy edukacyjne absolwenta. Tak skonstruowane procedury maturalne prowadzą do wycofywania wniosków o nauczanie języka mniejszości w szkołach ponadgimnazjalnych, w szczególności dotyczy to uczniów uczących się języka mniejszości w zespołach międzyszkolnych.

• Tworzenie oferty nauczania w języku mniejszości i nauczania w dwóch językach na terenach zamieszkałych przez mniejszości narodowe i etniczne oraz społeczność posługującą się językiem regionalnym

Zgodnie z ratyfikowaną przez Rzeczpospolitą Polską Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych oferta edukacyjna przedszkoli i szkół publicznych powinna być tworzona bez warunków wstępnych, tj. niezależnie od wniosków rodziców o nauczanie języka mniejszości. Zależy nam, aby nauka języka mniejszości i języka regionalnego organizowana była we wszystkich przedszkolach i szkołach z terenów zamieszkałych przez mniejszości, a oferta edukacyjna zachęcała członków mniejszości do skorzystania z takiego nauczania

• Dokształcanie nauczycieli

W kontekście specjalnych potrzeb edukacyjnych, jakie za sobą niesie edukacja mniejszościowa wskazane jest prowadzenie stałego doradztwa metodycznego dzięki któremu nauczyciele języków mniejszości mieli by możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji, ale też korzystania z doświadczeń innych mniejszości w tym zakresie. Dlatego wskazane byłoby w naszej opinii powstanie ogólnokrajowego centrum doradztwa bądź to jako nowej niezależnej jednostki, bądź też jako oddziału innej centralnej jednostki, która podejmowałaby działania w tym zakresie.

• Szkolnictwo stowarzyszeniowe

Szczególnie ważna jest możliwość rozwoju szkolnictwa stowarzyszeniowego w społecznościach, które mają takie ambicje, jako bardziej efektywnego w zakresie realizacji celów ustawowych. Celowym byłoby utworzenie funduszu wspomagającego zakładanie mniejszościowych placówek oświatowych.

2. Instytucje kultury mniejszości

Władze państwowe nie podjęły realnego dialogu z mniejszościami narodowymi i etnicznymi na temat postulowanego od kilkunastu lat powołania finansowanych ze środków publicznych instytucji kultury mniejszości, czy muzeów, co znacznie ogranicza możliwości zachowania tożsamości i rozwoju kultury tych środowisk w Polsce. Np. opracowany pod koniec lat dziewięćdziesiątych przez społeczność ukraińską projekt powołania instytucji kultury mniejszości narodowej – Centrum Kultury Ukraińskiej – został przez rząd odrzucony.

Powołanie w 2011 r. przez Komisję Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych zespołu roboczego ds. powołania instytucji kultury mniejszości narodowych i etnicznych z udziałem przedstawiciela resortu odpowiedzialnego za politykę państwa wobec mniejszości (MAIC), Ministerstwa Kultury, zainteresowanych środowisk zakończyło się fiaskiem. Stało się tak z kilku powodów, m.in. z powodu odejścia od pierwotnego projektu odrębnego finansowania instytucji kultury mniejszości, a wprowadzenia zasady przeznaczenia na ten cel środków z dotychczasowego budżetu, przeznaczonego na kulturę mniejszości (punkt 15 i 19 Projektu utworzenia Instytutów Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Języka Regionalnego). Dla środowisk mniejszości nie do przyjęcia było również rozwiązanie  zaproponowane w punkcie 10 Projektu stanowiące iż, dyrektor Instytutu nie może być członkiem władz statutowych, ani pracownikiem organizacji mniejszości.

Także rozmowy w kwestii utworzenia instytucji kultury mniejszości na poziomie samorządów (urzędów marszałkowskich) nie doprowadziły do rozwiązania ww. kwestii, gdyż samorządy nie były zainteresowane współprowadzeniem instytucji (w tym partycypowaniem w kosztach) zabezpieczających pełnowartościowe uczestnictwo w kulturze obywatelom RP należącym do mniejszości.

Brak instytucji kultury mniejszości ma daleko idące skutki dla życia kulturalnego mniejszości, gdyż jest to ta sfera kultury w państwie, która nie posiada własnych instytucji finansowanych ze środków publicznych, a jest jedynie wspierana w ramach systemu grantowego. Jest to negatywnie odbierane nie tylko przez środowiska mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, ale także krytycznie oceniane w oficjalnych dokumentach przez instytucje międzynarodowe.

W naszej ocenie władze państwowe powinny znaleźć możliwości finansowe i prawne powstania w większych ośrodkach miejskich instytucji kultury mniejszości narodowych i etnicznych  finansowanych ze środków publicznych, co pozwoli na wzmocnienie działań środowisk mniejszości służących nie tylko zachowaniu, ale i rozwojowi kultury i języka mniejszości w Polsce. Do realizacji zgłaszanego postulatu przede wszystkim niezbędna jest wola polityczna. Potrzebne jest wydzielenie środków finansowych oraz włączenie w proces powołania instytucji specjalistów, np. poprzez utworzenie grupy roboczej składającej się z urzędników mających praktyczne doświadczenie tworzenia instytucji kultury (prawników, managerów kultury). Bez woli politycznej oraz większego zaangażowania ze strony rządowej wypracowanie niestandardowej formuły finansowania i funkcjonowania instytucji kultury mniejszości ten postulat będzie niemożliwy do zrealizowania. Dotychczasowe oczekiwanie strony rządowej, że środowiska mniejszości narodowych, które od lat funkcjonują wyłącznie w oparciu o system grantowy i mają ograniczone możliwości, wypracują taki model jest założeniem błędnym.

Dotychczasowa forma omawiania postulatu powołania instytucji kultury mniejszości
z udziałem niedecyzyjnych, urzędników MK oraz MAiC niższego szczebla, w naszej ocenie służyła pozorowaniu poszukiwania rozwiązań, gdyż pomimo kilkunastu lat dyskusji (w tym w trakcie posiedzeń KWRiMNiE) oraz wielu spotkań grupy roboczej, nie doszło do powołania żadnej instytucji tego typu.          

3. Wiedza o mniejszościach

Pomimo istnienia w podstawie programowej w systemie oświaty oraz w programach działalności instytucji kulturalnej tematyki poświęconej edukacji o mniejszościach, stan wiedzy społeczeństwa o mniejszościach w Polsce jest zastraszająco niski. Mniejszości ciągle spotykają się z brakiem akceptacji ich kultury, języka, ale przede wszystkim z brakiem zrozumienia dla ich historii. Permanentnie historia i współczesność mniejszości tradycyjnie zamieszkujących w Polsce, kultura i języki mniejszościowe są pomijane w prezentacji i tworzeniu ekspozycji muzealnych, edukacji kulturalnej na różnych poziomach. Częste jest również stawianie kultur mniejszościowych w Polsce w formie „zakładników” w kontaktach z państwami sąsiadującymi, reprezentującymi tożsame obszary kulturowe. Sytuacja taka ma stały i negatywny wpływ na edukację o mniejszościach na poziomie lokalnym, krajowym i globalnym, prowadząc do mylenia takich pojęć jak integracja / asymilacja / akulturacja.

Kwestia prezentacji wiedzy o mniejszościach narodowych i etnicznych w Polsce powinna pojawiać się przed wszystkim w stałej ofercie ekspozycyjnej i edukacyjnej instytucji kultury różnego szczebla, ze szczególnym uwzględnieniem lokalnej specyfiki kulturowej. Powinna ona powstawać we współpracy z przedstawicielami mniejszości oraz specjalistami badającymi kultury mniejszościowe np. w lokalnych szkołach wyższych lub w ramach edukacji regionalnej. Pozwoliłoby to uniknąć różnego rodzaju patologii informacyjnych, z którymi nieustannie walczymy w chwili obecnej, jak np. brak informacji, że prezentowane w ekspozycjach kultury lokalne są kulturami mniejszościowymi. Najczęściej działania służące popularyzacji wiedzy o mniejszościach, a właściwie edukację o własnej mniejszości prowadzą organizacje mniejszościowe, poszukując wsparcia finansowego w formie grantów dla realizacji swych projektów, które ewentualnie są potem prezentowane w instytucjach muzealnych jako incydentalne wystawy czasowe i wykazywane w oficjalnej sprawozdawczości jako działania własne. Drugim typem prezentacji wiedzy o mniejszościach obecnej w przestrzeni publicznej jest pokazywanie kultur aktualnie modnych w oderwaniu od ich społeczności, co prowadzi do ewidentnego zaburzenia proporcji informacyjnej (np. Muzeum Historii Żydów Polskich czy też Festiwale Kultury Żydowskiej – wskazywane jako formy wspierania aktywności kulturalnej tej społeczności, a w uogólnieniu – mniejszości w Polsce).

Wiedza o mniejszościach powinna się znajdować w stałej ofercie edukacyjnej państwowych lub samorządowych instytucji kultury, do której scenariusze są przygotowywane w ścisłej współpracy z przedstawicielami danych społeczności i kultur, a działania edukacyjne i popularyzatorskie prowadzone przez organizacje mniejszościowe otrzymywałyby wsparcie w postaci stałych, wieloletnich subwencji. Takie rozwiązanie umożliwiałoby przygotowanie kadr, wypracowanie priorytetów i tworzenie oraz nadzorowanie polityki edukacyjnej o mniejszościach w Polsce.

Tylko tak szeroko zakrojone działania edukacyjne mogą zapobiec dyskryminacji mniejszości i postawom ksenofobicznym w społeczeństwie, a także stworzeniu dobrych warunków dla funkcjonowania społeczności mniejszościowych w społeczeństwie polskim.

4. Rządowy program na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego.

Mając na względzie problematykę opisaną powyżej i fakt, że w celu skutecznego przeciwdziałania tym zjawiskom, potrzebne są szeroko zakrojone i kompleksowe działania, uznajemy za zasadne powołanie Rządowego programu na rzecz mniejszości. Temat ten był już podejmowany i dyskutowany na posiedzeniach Komisji Wspólnej, jednak do tej pory nie spotkał się z zainteresowaniem ze strony rządowej.

Do głównych celów programu miałoby należeć:

• poprawa aktywności jednostek samorządu terytorialnego w działania na rzecz podtrzymywania tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowania i rozwoju języka regionalnego;
• zwiększenie obecności zadań służących zachowaniu tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz promocji języków mniejszościowych i języka regionalnego wśród zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;
• poprawa wizerunku mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w społecznościach lokalnych i regionalnych;
• poprawa wiedzy społeczności lokalnych i regionalnych na temat historii, kultury i praw mniejszości narodowych i etnicznych.

Wśród przykładowych zadań mogłyby się zaś znaleźć:

• prowadzenie samorządowych zespołów mniejszości narodowych i etnicznych;
• współprowadzenie przez samorząd instytucji kultury mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;
• inicjowane przez samorząd spotkania i dyskusje poświęcone historii, kulturze i prawom mniejszości narodowych i etnicznych;
• powoływanie pełnomocników ds. mniejszości narodowych i etnicznych na poziomie samorządów lokalnych i regionalnych;
• prowadzenie kampanii promujących wiedzę na temat wkładu mniejszości narodowych i etnicznych w rozwój regionu.
• wykorzystywanie mediów publicznych dla budowy postawy akceptacji wobec mniejszości narodowych.

5. Partycypacja polityczna mniejszości narodowych i etnicznych

Niewątpliwie największą wartością demokratycznego państwa jest udział obywateli w sprawowaniu władzy i współdecydowaniu o sprawach państwa i regionu. W demokracji przedstawicielskiej dokonuje się to poprzez wybór swoich przedstawicieli do ciał społecznych jakimi są rady różnych szczebli i parlament. Dla pełnej reprezentacji społeczeństwa także mniejszości narodowe powinny mieć możliwość wyboru swoich przedstawicieli do tych gremiów. W praktyce jednak taka możliwość jest bardzo ograniczona w związku z małą liczebnością społeczności mniejszościowych oraz zasadami ustanawianymi przez ordynacje wyborcze.

Szczególnie dostrzegalny jest problem reprezentacji mniejszości w parlamencie. Dużym osiągnięciem było wprowadzenie zasady nieobowiązywania progu 5% w odniesieniu do list wyborczych mniejszości narodowych, jednak umożliwiło to wprowadzenie do parlamentu swych posłów jedynie przez największą mniejszość, czyli mniejszość niemiecką. Żadna inna mniejszość narodowa takich przedstawicieli nie posiada. Dzieje się to ze stratą dla polityki mniejszościowej państwa i jest wbrew zasadzie, że wszystkie grupy społeczne powinny być reprezentowane w parlamencie. Pragniemy zwrócić uwagę, że może nastąpić sytuacja, gdy żaden przedstawiciel mniejszości narodowych nie znajdzie swojego miejsca w ławach poselskich.

W związku z tym uważamy, że jest zasadne podjęcie prac legislacyjnych, by podobnie jak w innych państwach, zagwarantować mniejszościom narodowym przedstawicielstwo parlamentarne. Przykładem może być model węgierski, który sprawia, że każda mniejszość narodowa jest w parlamencie reprezentowana. Z pewnym uproszczeniem można powiedzieć, że dokonuje się to poprzez wprowadzenie tzw. list wyborczych poszczególnych mniejszości narodowych. Listy te biorą udział w normalnym podziale mandatów, jeżeli jednak żaden z kandydatów nie osiągnie wystarczającej ilości głosów, by zostać posłem, wówczas kandydat z największa ilością głosów automatycznie staje się przedstawicielem parlamentarnym posiadającym wszystkie uprawnienia posła oprócz prawa głosu w samym akcie głosowania. Oczywiście kandydaci, którzy uzyskają wystarczającą liczbę głosów są pełnoprawnymi posłami. W ten sposób każda ustawowo uznana mniejszość narodowa uczestniczy w pracach parlamentarnych, komisjach i debatach, poza samym procesem podejmowania decyzji.  Podobne regulacje wprowadzono w Danii także na użytek wyborów komunalnych.  Uważamy, że nastał czas, by także w Polsce wypracować system dający naszym społecznościom większe gwarancje udziału w procesach demokratycznego państwa, a jednocześnie byłby to jasny sygnał dla społeczeństwa, że państwo uważa mniejszości narodowe za pełnoprawne grupy polskich obywateli, co podwyższy poziom akceptacji społecznej wobec nich.

6. Funkcjonowanie Komisji Wspólnej

Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych jest organem opiniodawczo-doradczym Prezesa Rady Ministrów, stąd jej szczególna rola w polityce państwa wobec mniejszości oraz w relacjach między mniejszościami i władzami państwowymi. Istnieje szereg kwestii, które w minionych latach utrudniały właściwe wypełnianie swej roli przez ten organ. Postulaty modyfikacji niektórych elementów funkcjonowania Komisji Wspólnej były podnoszone wielokrotnie przez stronę mniejszościową Komisji. Najważniejsze z nich to:

• Powoływanie i odwoływanie członków Komisji reprezentujących mniejszości

Wiele kontrowersji budził brak klarownych reguł, według których odbywa się odwoływanie i wyłanianie nowych członków Komisji Wspólnej reprezentujących mniejszości. Istnieje potrzeba większej transparentności tych procedur, gdyż występujące tu niejasności i wątpliwości generują konflikty w poszczególnych społecznościach oraz osłabiają wiarygodność KWRiMNiE, a także godzą w zaufanie do instytucji państwa. Istnieje pilna potrzeba stworzenia wewnętrznego regulaminu, zawierającego opis procedury, jaka będzie stosowana w przypadku poszczególnych społeczności mniejszościowych przy wyłanianiu nowych członków Komisji i odwoływaniu dotychczasowych.

• Sekretariat strony mniejszościowej Komisji Wspólnej

Istnieje pilna potrzeba utworzenia Sekretariatu strony mniejszościowej Komisji Wspólnej w postaci stałego biura, funkcjonującego w Warszawie, zachowującego niezależność od struktur MSWiA a podlegającego współprzewodniczącemu Komisji Wspólnej ze strony mniejszościowej. W skład Komisji Wspólnej wchodzą bowiem przedstawiciele 13 mniejszości narodowych i etnicznych oraz przedstawiciele społeczności kaszubskiej posługującej się językiem regionalnym. Mniejszości te zamieszkują w dużym rozproszeniu teren całego kraju, członkowie Komisji Wspólnej reprezentujący mniejszości także mieszkają w różnych miejscowościach. W takiej sytuacji ustalanie wspólnych stanowisk, planowanie wspólnych działań przez mniejszości jest rzeczą niezwykle trudną bez istnienia sekretariatu strony mniejszościowej Komisji Wspólnej. Jego brak znacząco utrudnia działalność samej strony mniejszościowej Komisji Wspólnej, która nie ma właściwie zaplecza organizacyjnego, a większość obowiązków organizacyjnych spada na współprzewodniczącego Komisji ze strony mniejszościowej lub innych członków Komisji, reprezentujących mniejszości.

• Zapewnienie stałego zaplecza eksperckiego dla strony mniejszościowej KWRiMNiE

Członkowie Komisji Wspólnej, reprezentujący mniejszości, w ramach swej pracy w KWRiMNiE muszą zajmować stanowiska i opiniować liczne akty prawne z zakresu różnych dziedzin. Działają oni w Komisji społecznie, nie mają też zaplecza organizacyjnego i eksperckiego. Nie są też specjalistami we wszystkich dziedzinach. W celu zapewnienia odpowiednich standardów działalności Komisji Wspólnej niezwykle potrzebnym jest zapewnienia zaplecza eksperckiego dla członków KWRiMNiE reprezentujących mniejszości. Bez takiego zaplecza nie jest możliwym skuteczne wykonywanie funkcji członka Komisji Wspólnej. Optymalnym rozwiązaniem wydaje się powołanie takiego zespołu ekspertów przy sekretariacie strony mniejszościowej KWRiMNiE.

• Zmiana trybu przyjmowania opinii przez KWRiMNiE

Komisja Wspólna przyjmuje wiele opinii dotyczących różnych aktów prawnych odnoszących się do mniejszości narodowych i etnicznych. Praktyką minionych lat stało się kierowanie przez stronę rządową prawie wszystkich opinii dotyczących aktów prawnych do akceptacji przez członków Komisji Wspólnej trybem obiegowym. Działo się tak często nawet wtedy, gdy w między czasie odbywało się posiedzenie Komisji Wspólnej. Prowadzi to nierzadko do sprowadzania opinii Komisji Wspólnej do formalności i nie pozwala na szersze omówienie poszczególnych aktów prawnych na posiedzeniach Komisji. Właściwszym wydaje się przyjęcie zasady, iż akty prawne są opiniowane na posiedzeniach Komisji, a w trybie obiegowym jedynie wyjątkowo między posiedzeniami Komisji, gdy jest potrzeba wyrażenia opinii w krótszym terminie, nie pozwalającym na postawienie danej kwestii na posiedzeniu Komisji.

• Zapewnienie udziału przedstawicieli strony rządowej w posiedzeniach KWRiMNiE

Jedną z bolączek pracy Komisji w poprzednich latach był dość ograniczony udział członków Komisji reprezentujących stronę rządową w jej posiedzeniach. Niektórzy spośród członków Komisji bardzo rzadko brali udział w posiedzeniach Komisji, nie rzadko na posiedzeniach nie było nawet w zastępstwie reprezentantów wielu resortów i instytucji, których przedstawiciele, zgodnie z ustawą, są członkami Komisji. Zdarzało się też, że poszczególni przedstawiciele instytucji rządowych ograniczali swoją obecność do udziału w części posiedzenia Komisji dotyczącej ich problematyki resortowej. Taka sytuacja podważa samą ideę Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

• Zapewnienie warunków logistycznych dla sprawnego funkcjonowania Komisji Wspólnej

W minionych latach co jakiś czas pojawiały się problemy z zapewnieniem elementarnych warunków bytowych, pozwalających na godną pracę członków Komisji Wspólnej, w tym zapewnienie hotelu o odpowiednim standardzie, możliwości spożycia posiłku, warunków do odbycia posiedzenia strony mniejszościowej Komisji Wspólnej, zgodnie z istniejącymi potrzebami. W szczególny sposób dotyczy to członków Komisji reprezentujących mniejszości, którzy sprawują swoje funkcje społecznie, często przybywają na posiedzenia Komisji z odległych miejscowości, a zgodnie z interpretacją ustawy dokonywaną dotychczas przez stronę rządową nie mają prawa do diety i posiłków. Koniecznym jest zapewnienie warunków bytowych dla normalnego funkcjonowania Komisji Wspólnej, by nie narażać członków Komisji na ekstremalne warunki czy dodatkowe koszty, których będzie wymagała od nich praca w Komisji.

7. Obecność mniejszości w mediach

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji określiła w 2010 r. zasady jakie mają obowiązywać przy powstawaniu audycji radiowych i telewizyjnych skierowanych do mniejszości. Według tej definicji za audycje skierowane do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym uważa się takie, które: 

• w całości poświęcone są problematyce dotyczącej mniejszości narodowych, etnicznych albo społeczności posługującej się językiem regionalnym,
• przedstawiciele mniejszości narodowej lub etnicznej albo społeczności posługującej się językiem regionalnym nie tylko biorą udział, ale sami mówią o sobie i o swoich sprawach,
• wyraźnym adresatem jest konkretna mniejszość narodowa lub etniczna lub społeczność posługująca się językiem regionalnym,
• realizowane są w języku mniejszości narodowej, etnicznej lub w języku regionalnym,
• redagowane są przez zespół złożony z przedstawicieli konkretnej mniejszości narodowej, etnicznej lub społeczności posługującej się językiem regionalnym.

Mimo ustalenia tychże kryteriów w dalszym ciągu z środków publicznych przeznaczonych na audycje dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz dla społeczności posługującej się językiem regionalnym jest finansowanych wiele audycji nie spełniających tychże kryteriów. Mimo kolejnych monitów ze strony różnych mniejszości, jak również ze strony samej Komisji Wspólnej przez ostatnie lata nie udało się tej sytuacji zmienić. Dlatego też w obliczu planowanych zmian w mediach publicznych i planowaną zmianą ich formuły postulujemy w pierwszej kolejności uwzględnienie poniższych kwestii.

• Ustalenie jasnych i czytelnych kryteriów finansowania audycji dla mniejszości, obowiązujących na wszystkich ośrodkach publicznego radia i telewizji. Niedopuszczalne są bowiem w naszej opinii sytuacje, gdy w jednej rozgłośni pokrywane są koszty przygotowania audycji dla mniejszości w 100%, a w innej zaś koszty przygotowania audycji są w całości pokrywane przez organizację mniejszości, które otrzymują jedynie symboliczną rekompensatę.
• Ustalenie jasnych zasad dotyczących określania potrzeb medialnych mniejszości, w tym samego istnienia na danym terenie audycji mniejszościowych, ich czasu trwania oraz czasu emisji. Dotychczas kwestie te pozostawały nie uregulowane i w praktyce zależały wyłącznie od arbitralnych decyzji władz mediów publicznych.
• Utworzenie audycji o mniejszościach w paśmie ogólnopolskim. Taka audycja miałaby charakter edukacyjny i trafiała nie tylko do samych mniejszości, ale przede wszystkim do społeczeństwa większościowego.

8. Zwiększenie wysokości środków finansowych na działania służące podtrzymaniu tożsamości kulturowej mniejszości

Jesteśmy przekonani, ze w celu skutecznego prowadzenia działań na rzecz zachowania i rozwoju kultury, tradycji i języka mniejszości konieczne jest zwiększenie wysokości wsparcia finansowego ze strony państwa polskiego. Dotychczasowe wsparcie na poziomie ok. 15 milionów złotych rocznie nie pozwala de facto na utrzymanie bieżącej działalności organizacji mniejszościowych, na barkach których – w obliczu braku instytucji kultury mniejszości – spoczywa prowadzenie zdecydowanej większości działań służących zachowaniu tożsamości mniejszości. Nie ma więc nawet mowy o podejmowaniu nowych wyzwań czy też zadań koniecznych do podtrzymywania tożsamości kulturowej i językowej. Dlatego też wnioskujemy o zwiększenie wysokości finansowania mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości z obecnego poziomu ok 14 milionów złotych do poziomu co najmniej do 25 milionów złotych.

Wymienione powyżej problemy są oczywiście tylko najważniejszymi spośród dotyczących mniejszości narodowych i etnicznych kwestii.

Pragnę przy tym podkreślić, iż powyższe zagadnienia zostały opracowane w porozumieniu z przedstawicielami strony mniejszościowej Komisji Wspólnej.

Podsumowując moje wystąpienie pozwolę sobie postawić tezę, iż mamy w Polsce do czynienia z naprawdę dobrym ustawodawstwem mniejszościowym, ale ogromny problem stanowią praktyczne rozwiązania poruszonych przeze mnie kwestii. Zatrzymaliśmy się na swego rodzaju poziomie minimum, co przy wyzwaniach współczesnego świata w żaden sposób nie gwarantuje mniejszościom zachowania tożsamości, kultury i języka mniejszości.

Dziękuję za uwagę