Żołnierze Armii Radzieckiej, wkraczający m.in. na tereny Górnego i Dolnego Śląska oraz Prus Wschodnich w 1945 roku, dopuszczali się brutalnych czynów na ludności cywilnej. Dowódcy często odwracali wzrok lub tolerowali te zbrodnie. Ofiarami nierzadko masowych  gwałtów i mordów stawały się kobiety niezależnie od wieku, stanu czy narodowości: ciężarne, zakonnice, staruszki, a nawet dzieci. Konsekwencje dla ocalałych były dramatyczne: traumy psychiczne, choroby przenoszone drogą płciową, poważne obrażenia fizyczne czy niechciane ciąże.

Chociaż wydarzenia te naznaczyły całe dalsze życie ofiar i ich rodzin, wiele z nich nie chciało lub nie potrafiło mówić o tych doświadczeniach z obawy przed stygmatyzacją i odrzuceniem. Równocześnie w oficjalnej narracji historycznej przez długi czas nie było miejsca na indywidualne wspomnienia, a przemoc wobec kobiet pojawiała się jedynie jako element działań wojennych – forma upokorzenia przeciwnika i odwetu. Dlaczego tak trudno mówić o tych doświadczeniach? Jak można je włączyć do dyskursu publicznego i naukowego, w których były do tej pory marginalizowane?

Powyższe tematy zostaną poruszone podczas warsztatów i dyskusji panelowej w środę, 9 kwietnia 2025 r.:

14.30-16.30 Warsztaty kulturoznawcze na podstawie autobiograficznych relacji na temat wydarzeń w 1945 roku

Prowadzenie: dr Katherine Stone

Podczas warsztatów uczestnicy zapoznają się z fragmentami tekstów dokumentującymi przemoc żołnierzy Armii Radzieckiej wobec kobiet w 1945 roku. Omówione zostaną okoliczności powstania relacji, reakcje na publikację oraz sposób, w jaki przedstawiają one przemoc wobec kobiet. Uczestnicy poznają różnice w polskiej i niemieckiej kulturze pamięci. Warsztaty odbędą się w języku niemieckim z tłumaczeniem na język polski. Teksty zostaną udostępnione dla zainteresowanych uczestników i uczestniczek.

17.00-19.00 Dyskusja panelowa: Wymazane wspomnienia. Dlaczego tak trudno mówić o roku 1945?

Prelegenci:

dr Katherine Stone – literaturoznawczyni zajmująca się rolą kobiet w III Rzeszy oraz pamięcią o gwałtach wojennych we współczesnej literaturze niemieckiej na Uniwersytecie w Warwick.

dr Joanna Hytrek-Hryciuk – historyczka, publicystka, autorka książki „Rosjanie nadchodzą!” Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948.

dr Bogusław Tracz – historyk, pracownik Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach, autor licznych książek i publikacji poświęconych m.in. historii Górnego Śląska.

Moderacja:

Beata Dżon-Ozimek – publicystka, dziennikarka, autorka filmów dokumentalnych i reportaży telewizyjnych. Współpracuje z tygodnikami Przegląd i Angora, a jej teksty ukazywały się m.in. w Gazecie Wyborczej.

Wydarzenie kontynuuje realizowany w 2025 roku w Centrum cykl „Kobieta i wojna”, celem którego jest przybliżenie nierzadko pomijanych i przemilczanych losów kobiet podczas konfliktów zbrojnych.

Uprzejmie prosimy o potwierdzenie udziału w warsztatach i / lub dyskusji mailowo na adres cdwbp@cdwbp.opole.pl lub telefonicznie pod numerem: +48 77 407 50 12 do 7 kwietnia 2025 r. Więcej informacji pod adresem: nowicz@ifa.de Wydarzenia odbędą się dwujęzycznie, z tłumaczeniem na język polski i niemiecki. Udział jest bezpłatny. Zapraszamy!

Projekt realizowany jest we współpracy ze Związkiem Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce oraz finansowany ze środków Instytutu Stosunków Zagranicznych (ifa, Institut für Auslandsbeziehungen) z budżetu Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt der Bundesrepublik Deutschland).